Έχουμε γαλουχηθεί με το δόγμα της δράσης με κάθε κόστος. Η φύση, η ιστορία και η καθημερινότητα μας διδάσκουν διαφορετικά. Οι αγώνες πρέπει να δίνονται με σχέδιο, με επιμονή, με ύπαρξη διαθέσιμου τρόπου διαφυγής, κάτι που θα επιτρέψει την επιβίωση και την επόμενη μέρα. Θα πρέπει να υπάρχει γνώση των φυσικών περιορισμών, αντίληψη του χρόνου και του μεγέθους των δυσκολιών που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα πρέπει να υπάρχει γνώση των πεπερασμένων διαθέσιμων δυνάμεων που έχουμε στην κατοχή μας και να γίνεται ορθή χρήση αυτών. Τότε μπορείς να μεγαλουργήσεις και να πράξεις το “ακατόρθωτο”.
Είναι χρήσιμο να αντλούμε μαθήματα από την ιστορία για έμπνευση και γνώση για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που έχουμε μπροστά μας. Μια βουτιά λοιπόν σε μικρά ιστορικά γεγονότα, που μπορούν να μας κάνουν σοφότερους στην καθημερινή μας ζωή, στον τρόπο που λειτουργούμε τις επιχειρήσεις και το πως αντιλαμβανόμαστε τα εθνικά ζητήματα.
Κάποιες φορές νικητής δεν είναι αυτός που κερδίζει μία μάχη ούτε καν αυτός που κερδίζει τον πόλεμο
Μεγάλο παράδειγμα η νίκη των Βρετανών στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η “μεγάλη αυτοκρατορία” παρέδωσε οικειοθελώς τα ηνία του παγκόσμιου συστήματος στους Αμερικάνους, καθώς ξέμεινε τελικά από δυνάμεις σε ένα κόσμο που αλλάζει συνεχώς. Οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να παραμείνουν πρωταγωνιστές, δεν είχαν τους απαραίτητους πόρους (υλικούς, πληθυσμιακούς, οικονομικούς, στρατιωτικούς) για τον νέο παγκόσμιο ιστορικό κύκλο και την αντιπαράθεση με την Σοβιετική Ένωση. Οι ΗΠΑ ανέλαβαν την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων χωρών, με το σχέδιο Μάρσαλ, με κύριο στόχο την αποφυγή του “Κομμουνιστικού κινδύνου” που ήταν ενάντια των αμερικανικών συμφερόντων στην Ευρώπη.
Μαθήματα από το 1821
Οι επαναστατημένοι Έλληνες του 1821 γνώριζαν ή έμαθαν με άσχημο τρόπο ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν πρέπει να αντιπαρατεθείς κατά πρόσωπο με οργανωμένο τακτικό στρατό όταν δεν έχεις την προετοιμασία να το κάνεις. Δεν έχεις συμφέρον να παίξεις στο παιχνίδι του αντιπάλου σε ανοιχτό πεδίο. Οι τακτικές του Κολοκοτρώνη μας διδάσκουν το “χτύπα και φεύγα”, δώσε μάχη από καλή θέση και με τον παράγοντα του αιφνιδιασμού υπέρ σου (βλέπε Δερβενάκια). Όπου επιχειρήθηκε εκείνη την περίοδο κατά μέτωπο επίθεση είχαμε την συντριβή (βλέπε την μάχη του Πέτα, την μάχη της Αθήνας, το Μανιάκι). Φυσικά εδώ δεν πρέπει να μένουμε προσηλωμένοι στις ίδιες τακτικές καθώς αυτές γίνονται προβλέψιμες από τον αντίπαλο.
Ο κατάλληλος χρόνος
Ας μην παραβλέπουμε στην προηγούμενη αναφορά ότι η ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους δεν έγινε από τους “ατάκτους” πολεμιστές των επαναστατημένων Ελλήνων, αυτοί έπαιξαν το σημαντικό ρόλο τους, τον κατάλληλο χρόνο, σε ένα μεγάλο σκηνικό που επιδρούσαν όμως πάρα πολλοί παράγοντες. Η ελληνική επανάσταση συνέβη την κατάλληλη περίοδο, έδειξε στις μεγάλες δυνάμεις ότι δεν μπορούν να παραβλέπουν την θέληση ενός λαού που αγωνίζεται. Έγινε με την οθωμανική αυτοκρατορία να είναι ο μεγάλος ασθενής της εποχής. Οι Έλληνες έδειξαν διάρκεια και αντοχές, εξέπληξαν με τα στρατιωτικά κατορθώματα τους και συγκίνησαν τους πολίτες των ευρωπαϊκών κρατών με τον αγώνα τους οδηγώντας σε έντονα φιλελληνικά κύματα συμπαράστασης.
Οι μεγάλες δυνάμεις της περιόδου Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία με την ναυμαχία του Ναυαρίνου επισφράγισαν τη δημιουργία του ελληνικού κράτους διασώζοντας τελικά την επανάσταση από τον εμφύλιο σπαραγμό.
Η Θεσσαλονίκη ελληνική για λίγες ώρες
Η απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου να πιέσει τον διάδοχο Κωνσταντίνο να στραφεί προς την Θεσσαλονίκη και να μην κυνηγήσει τον οθωμανικό στρατό προς το Μοναστήρι στο Βορρά ήταν καθοριστική για την απελευθέρωση της πόλης από τον ελληνικό στρατό. Ο Βουλγαρικός στρατός έφτανε και αυτός στην πόλη της Θεσσαλονίκης, με μεγάλη ταχύτητα, με μερικές ώρες μόλις καθυστέρηση από τον ελληνικό στρατό και έτσι η πόλη παραδόθηκε στους Έλληνες και όχι στους Βούλγαρους από τον Χασάν Ταχσίν Πασά, τον τούρκο διοικητή. Η άτυπη συμφωνία μεταξύ των συμμάχων έλεγε ότι ο κάθε σύμμαχος θα κρατούσε τα εδάφη που θα απελευθέρωνε από τους Οθωμανούς.
Όχι στην ένωση με την Κρήτη
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η κυβέρνηση του αρνήθηκε να δεχθεί στην ελληνική βουλή αντιπροσωπεία Κρητών βουλευτών με αίτημα για ένωση με την Ελλάδα λίγο πριν το ξέσπασμα του πρώτου βαλκανικού πολέμου. Δεν ήθελε να τραβήξει η Ελλάδα τα βλέμματα, να οδηγηθεί σε πρόωρη σύγκρουση με την Τουρκία και να δεχθεί πιθανές κυρώσεις μετά τον αποτυχημένο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Θεωρούσε ότι η ένωση με την Κρήτη θα γινόταν έτσι και αλλιώς, την κατάλληλη στιγμή και αφού είχαν ωριμάσει οι συνθήκες.
Διατήρηση Δυνάμεων
Υπάρχει η λογική της θυσίας μίας θέσης ή ενός “κομματιού” σε μία παρτίδα σκάκι για την απόκτηση πλεονεκτήματος σε επόμενη κίνηση. Ο παίκτης όμως οφείλει να γνωρίζει ότι οι “δυνάμεις” σε μία σκακιέρα όπως και στο πεδίο είναι πεπερασμένες, δεν υπάρχουν απεριόριστες εφεδρείες και θα πρέπει να κινείσαι με σύνεση και με αντίληψη της αξίας του κάθε κομματιού, είτε αυτό είναι ένα στρατιωτάκι, ένας πύργος ή πολυπόθητη βασίλισσα.
Τον μεγαλύτερο θαυμασμό μου κερδίζουν όσοι καταφέρνουν με μαεστρία να κάνουν κτήμα τους την τέχνη της προσαρμογής. Την δυνατότητα να προσαρμόζουν τον σχεδιασμό τους στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Ας μην ξεχνάμε ότι μεσομακροπρόθεσμα κερδισμένος σε κάθε περίσταση βρίσκεται όποιος προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες που προκύπτουν. Νικητής τελικά είναι όποιος επιβιώνει βιολογικά, όποιος διατηρεί δυνάμεις και ενέργεια να συνεχίσει.
Υστερόγραφο
Η δυναμική του “απρόβλεπτου” έρχεται από την καλή προετοιμασία και την επιμονή. Τότε και μόνο τότε είναι εφικτό το “ακατόρθωτο” που μπορεί να ανατρέψει το status quo.